Μια νέα διάσταση στην υπόθεση των δραστηριοτήτων της Novartis στην Ελλάδα, αποκορύφωμα της οποίας ήταν οι μίζες σε σειρά πολιτικών προκειμένου να προωθούν τα φάρμακά της και μάλιστα σε πολύ υψηλότερες τιμές, φέρνει στο φως το Candiadoc. Πρόκειται για “δωρεές” και “χορηγίες” του φαρμακευτικού κολοσσού σε πανεπιστημιακούς γιατρούς, μέσω του ειδικού λογαριασμού του Πανεπιστημίου Κρήτης!
Από την έρευνα που έκανε το Candiadoc, μόνο τα τελευταία χρόνια οι “δωρεές” αυτές ξεπερνούν τις 200.000 ευρώ!
Μάλιστα οι τελευταίες, και μεγαλύτερες, εμφανίζονται τον Δεκέμβριο του 2016, όταν δηλαδή πλέον το σκάνδαλο είχε αρχίσει να γίνεται γνωστό. Πιθανώς οι δωρεές στη συνέχεια να μην γίνονταν δεκτές, λόγω του σάλου που είχε ξεσπάσει.
Στα έγγραφα που προκύπτουν από την έρευνα, εμφανίζονται τουλάχιστον δυο έως τρεις πανεπιστημιακοί γιατροί να έχουν εισπράξει δεκάδες χιλιάδες ευρώ από την εταιρεία.
Οι δωρεές εγκρίνονταν από τις Επιτροπές Ερευνών του Ειδικού Λογαριασμού του Πανεπιστημίου.
Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι:
-Με ποιο αντάλλαγμα ενίσχυε την εργασία των πανεπιστημιακών γιατρών και “τροφοδοτούσε” τους λογαριασμούς η Novartis.
Δείτε μερικές από τις υποθέσεις
Οι “χορηγίες” στην έρευνα γιατρών και τα “αντίδωρα”
Για το πώς πάντως προωθούνταν τα φάρμακα της Novartis στην Ελλάδα μέσω των γιατρών, με τις “χορηγίες” του κολοσσού στην έρευνα, ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από ρεπορτάζ του tvxs
Τα στοιχεία που έρχονται στο φως της δημοσιότητας από την έρευνα των εισαγγελέων κατά της Διαφθοράς και το FBI για το σκάνδαλο Novartis επιβεβαιώνουν οι μαρτυρίες γιατρών, σύμφωνα με τις οποίες οι αθέμιτες πρακτικές που φέρεται να χρησιμοποιούσε η φαρμακοβιομηχανία προκειμένου να καταστεί κυρίαρχη στον χώρο του φαρμάκου, ξεκινούν πρωτίστως από τα συνέδρια και τις συνταγογραφήσεις συγκεκριμένων φαρμάκων με τα ανάλογα βεβαίως «αντίδωρα».
Σύμφωνα με μαρτυρία στο Tvxs.gr, οι φαρμακευτικές εταιρείες είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν μέσω ειδικού συστήματος τι είχε στην πραγματικότητα συνταγογραφήσει (πόσα σκευάσματα-ποιας εταιρείας κλπ) o όποιος γιατρός με τον είχαν έρθει σε συμφωνία, προκειμένου να διαπιστώνουν κατά πόσο αυτός την τηρούσε κατά γράμμα.
Ενδεικτική της ιδιόμορφης τριγωνικής σχέσης του φαρμακοβιομηχανικού λόμπι -εν προκειμένω στην περίπτωση της Novartis- με πολιτικούς και γιατρούς, είναι μία από τις τελευταίες αποκαλύψεις για δύο φάρμακα με τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες, τις ίδιες ακριβώς αντενδείξεις και τα ίδια ποσοστά ανεκτικότητας, με τη διαφορά ότι το ένα είναι 35 φορές πιο ακριβό από το άλλο -ο λόγος για το Avastin της Roche (το 30% της οποίας ανήκει στη Novartis, συνεπώς τα συμφέροντα είναι αλληλένδετα) και το Lucentis της Novartis. Πρόκειται για την ουσία Μπεβασιζουμάμπη (Avastin) και την ουσία Ρανιμπιζουμάμπη (Lucentis). Είναι ενδεικτικό ότι παρά τη διεθνή κατακραυγή και τη δημοσίευση πολλών επιστημονικών ερευνών να απαγορεύεται επίσημα η χρήση του χαρακτηρισμένου ως αντικαρκινικού φαρμάκου Avestin στη θεραπεία της «ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας» παρόλο που κοστίζει περίπου 30 φορές λιγότερο από το φάρμακο αναφοράς γι’ αυτή την ασθένεια το Lucentis της Novartis, στην Ελλάδα συνεχίζεται.
Χαρακτηριστικό επίσης, των διαστάσεων του πολυεπίπεδου σκανδάλου -που όπως όλα δείχνουν βρίσκεται μόλις στην αρχή- είναι η δήλωση του προέδρου του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής Κωνσταντίνου Λουράντου ότι «υπάρχει και άλλη φαρμακευτική εταιρεία, τα στελέχη της οποίας έχουν χάσει τον ύπνο τους» μετά την υπόθεση Novartis. «Λαμβάνω μηνύματα και αν και δεν το παραδέχονται τα στελέχη της, μπορώ να καταλάβω», ανέφερε ο Κ. Λουράντος, όταν ρωτήθηκε τι τον οδηγεί σε αυτό το συμπέρασμα. «Κατά την άποψή μου, θα πρέπει κάποιες εταιρίες και έχω μία συγκεκριμένη στο μυαλό μου, τα στελέχη της να μην κοιμούνται μετά την αποκάλυψη της Novartis», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Συνέδρια και προώθηση προϊόντων με πρόσχημα την εκπαίδευση των γιατρών
Το tvxs επικοινώνησε με γιατρούς αναζητώντας στοιχεία για τον τρόπο συναλλαγής και τα deals μεταξύ φαρμακευτικών εταιρειών και γιατρών.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία γιατρού στο tvxs πολλές φορές γινόταν μέσω των λεγόμενων «συνεδρίων». Με άλλα λόγια, οι φαρμακευτικές εταιρείες διοργάνωναν πολυήμερα ταξίδια για πολλούς γιατρούς (από την Ιαπωνία μέχρι τις Νήσους του Πάσχα), τα οποία τυπικά μπορεί να αφορούσαν συνέδρια, στην ουσία όμως αποτελούσε ένα είδος έμμεσου χρηματισμού, προκειμένου αυτοί να συνταγογραφούν τα σκευάσματά τους. Στα εν λόγω ταξίδια οι γιατροί διέμεναν (με πληρωμένα προφανώς όλα τα έξοδα) σε 5στερα ξενοδοχεία, είχαν τη δυνατότητα να παίρνουν μαζί τους όλη την η οικογένειά τους ή όποιον άλλον ήθελαν και προφανώς δεν παρουσιάζονταν καν στα υποτιθέμενα «συνέδρια». Αξίζει να σημειωθεί πως απέναντι σε αυτό το φαινόμενο είχαν υπάρξει έντονες αντιδράσεις ακόμη κι από ιατρικούς συλλόγους, ενώ οι εταιρείες αναγκάστηκαν σταματήσουν τις συγκεκριμένες «παροχές» πριν 2-3 χρόνια όταν περιορίστηκαν δραστικά τα κρατικά χρήματα για τη φαρμακευτική δαπάνη.
Την πολιτική της εταιρείας επιβεβαιώνει στο tvxs και έτερος γιατρός, ο οποίος εξηγεί ότι οι τρόποι με τους οποίους οι φαρμακοβιομηχανίες προσεγγίζουν τους γιατρούς είναι κυρίως «μέσω της εκπαίδευσης -της συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης μέσω των συνεδρίων- και της επιστημονικής έρευνας».
Όπως σημειώνει «αυτό δημιουργεί γιατρούς οι οποίοι εκπαιδεύουν γιατρούς (υψηλά ιστάμενους στην ιεραρχία, είτε για παράδειγμα, καθηγητές πανεπιστημίου, είτε διευθυντές ΕΣΥ), οι οποίοι λαμβάνουν αμοιβές για την προώθηση των καινούργιων προϊόντων της εταιρείας, τη λεγόμενη ‘καινοτομία’. Αυτό είναι δεδομένο σε όλον τον κόσμο, απλώς σε άλλες χώρες τηρούνται ορισμένοι κανόνες και σε άλλες δεν τηρούνται. Πρόκειται για τους λεγόμενους k.o.l.s -key opinion leaders- τους γιατρούς οι οποίοι δέχονται αμοιβές για αυτό που κάνουν. Πάρα πολλοί γιατροί το έχουν αναγάγει σε κύρια απασχόληση τους -να μιλούν σε συνέδρια και να προωθούν με αυτόν τον τρόπο νέες ακριβές θεραπείες, να γράφουν για αυτές ή, να μιλούν στο κοινό για αυτές- αποκομίζοντας από αυτή τη δραστηριότητα τεράστια έσοδα. Τα οποία σε κάποιες χώρες είναι φανερά, ακόμη και φορολογούμενα, σε κάποιες όπως στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα, ήταν αδιαφανή».
«Διοργανώνονται διεθνώς χιλιάδες συνέδρια τα οποία δεν χρειάζονται, με σκοπό την προώθηση προϊόντων. Ο γιατρός πολλές φορές, δεν γνωρίζει τη σχέση του ομιλητή με τη συγκεκριμένη εταιρεία. Από τη άλλη και ο γιατρός με τη σειρά του δέχεται διευκολύνσεις. Όπως με ένα μεγάλο ταξίδι που γίνεται με πρόσχημα μία εκπαίδευση και ταυτόχρονα είναι διακοπές», σημειώνει ο γιατρός στο tvxs. Ενδεικτικό είναι πως σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, που ήρθαν στο φως μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου, στις πρακτικές της Novartis για τις δωροδοκίες γιατρών περιλαμβάνονταν πολυτελή ταξίδια, ακόμα και call girls.
Σχετικά με το ζήτημα των ερευνών τίθεται ακόμη ένα βασικό ζήτημα: Εφόσον οι ίδιες οι εταιρείες, σύμφωνα με ιατρικές πηγές, χρηματοδοτούν έρευνες, είναι σχεδόν αυτονόητο ότι τα αποτελέσματα μπορούν να προσαρμόζονται ανάλογα με τα συμφέροντα της εταιρείας που τις χρηματοδοτεί. Δηλαδή «κάτι που μπορεί να είναι ασήμαντο κλινικά, να είναι ασήμαντο στατιστικά, εάν υπάρχουν συμφέροντα που θέλουν να προωθήσουν ένα φάρμακο, διογκώνουν τα αποτελέσματα του και τα παρουσιάζουν στους άλλους γιατρούς και στο κοινό ως πολύ σημαντικά».
«Αμοιβές με αποδεικτικά στοιχεία»
Ένας απλός γιατρός μπορεί να έχει όφελος καταρχήν επιστημονικό, αναβάθμισης των προσόντων του -κάνει ένα ταξίδι και παίρνει μία βεβαίωση για την παρακολούθηση του συνεδρίου- αλλά μπορεί επίσης, η σχέση να αφορά τη συνταγογράφηση φαρμάκων για την οποία παίρνει χρήματα. Υπενθυμίζεται ότι όπως προκύπτει από την έρευνα των αμερικανικών αρχών, οι γιατροί είχαν χωριστεί σε τρεις κατηγορίες -με πρώτη την υψηλής συνταγογραφικής δυναμικότητας (τύπου Α)- ενώ, εκτός των άλλων, κάθε γιατρός λάμβανε και 5.000 ευρώ από την εταιρεία εάν είχε συνταγογραφήσει πάνω από 100 φορές για τη Novartis.
Αξίζει να σημειωθεί πως την περίοδο που αφορά η έρευνα για το σκάνδαλο της Novartis «υπήρχε μεγάλη ελευθερία κινήσεων των γιατρών». Από τις πρακτικές των φαρμακοβιομηχανιών «στην Ελλάδα έγινε μία τεράστια σπατάλη πόρων και δισεκατομμυρίων». Δεν μπορεί να υπολογίσει κανείς ακριβώς τη ζημία, αλλά όταν έχεις τέτοια υπερκατανάλωση, χωρίς λόγο και μάλιστα, ακριβών φαρμάκων, το κόστος ανεβαίνει, αλλά δεν ανεβαίνει το όφελος. Μπορεί το όφελος να μειώνεται. Η πολυφαρμακία δεν σημαίνει καλύτερη υγεία. Μπορεί μία χώρα να ξοδεύει τα μισά από όσα ξοδεύουν οι ΗΠΑ και να έχει καλύτερους δείκτες επειδή γίνεται ορθολογική χρήση των πόρων».
Είναι χαρακτηριστικό ότι υπήρχαν οι λεγόμενες «αμοιβές με αποδεικτικά στοιχεία», δηλαδή η διαδικασία χρηματισμού ενός γιατρού ανάλογα με την ποσότητα των φαρμάκων που συνταγογραφούσε, ενώ το αντίτιμο θα μπορούσε να είναι είτε χρηματικό ποσό είτε κάποιο άλλο «δώρο» (από air condition μέχρι ακόμη και ζαντολάστιχα). Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν μέσω ειδικού συστήματος τι είχε στην πραγματικότητα συνταγογραφήσει (πόσα σκευάσματα-ποιας εταιρείας κλπ) κάποιος γιατρός, με τον είχαν έρθει σε συμφωνία, προκειμένου να διαπιστώνουν κατά πόσο αυτός την τηρούσε κατά γράμμα.
Όσον αφορά τους τομείς «δράσης», γιατρός εξήγησε στο tvxs ότι, μιλάμε για τον παθολογικό, τον καρδιολογικό, τον γαστρεντερολογικό κλπ, όποιον τομέα διακινούνται φάρμακα και φέρνει ως παράδειγμα, τα φάρμακα για τη χοληστερίνη. Όπως εξηγεί δεν χρειάζονται όλοι φάρμακα για τη χοληστερίνη και μάλιστα, ακριβά φάρμακα. Ο γιατρός εάν έχει ένα όφελος να γράψει, εάν κάποια εταιρεία του έχει δώσει ή θα του δώσει ένα ποσόν ανάλογα με το τι θα γράψει, είναι πρόθυμος να τα συνταγογραφήσει, συμπληρώνοντας ότι, πολύ ψηλά στη λίστα είναι τα ανοσολογικά, τα φάρμακα για τα ρευματικά νοσήματα, τα λεγόμενα φάρμακα των σπανίων νόσων τα οποία έχουν εξαιρετικά υψηλές τιμές.
Οι συναλλαγές με πολιτικούς
Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως ήταν ανέκαθεν κρίσιμο για τις φαρμακοβιομηχανίες τα σκευάσματά τους να λαμβάνουν εξαρχής ψηλή τιμή, δεδομένου ότι μέχρι (τουλάχιστον το 2010) τουλάχιστον αυτά αποζημιώνονταν σε ποσοστό 100% από τα δημόσιο μέσω των ασφαλιστικών ταμείων.
Μέχρι το 2010 τα φάρμακα τιμολογούνταν απευθείας από το υπουργείο Εμπορίου, και μάλιστα μέσω μιας απολύτως αδιαφανούς διαδικασίας. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει σαφής εικόνα για τον τρόπο τιμολόγησης, καθώς η διαπραγμάτευση γινόταν απευθείας μεταξύ εταιρειών κι υπουργείου Εμπορίου.
Μετά το 2010 η εν λόγω ευθύνη πέρασε ελέω Μνημονίου στο υπουργείο Υγείας, οπότε και μειώθηκε δραστικά η κρατική φαρμακευτική δαπάνη. Είναι χαρακτηριστικό πως το 2009 αυτή είχε αγγίξει τα 5,2 δις ευρώ, όταν το 2000 είχε ξεκινήσει από τα 2 δις ευρώ. Με άλλα λόγια παρουσιάστηκε τα χρόνια αυτά μια αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης της τάξεως του 10% ετησίως και μάλιστα, όπως αναφέρουν άνθρωποι που γνωρίζουν καλά τα πράγματα «χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος».
Παρ’ όλα αυτά, η αδιαφάνεια δεν έπαψε πάλι να υπάρχει. Παρά το γεγονός δηλαδή ότι οι τιμές των φαρμάκων ορίζονταν πλέον από τον ΕΟΦ (με βάση την μέση τιμή των τριών χαμηλότερων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για κάθε σκεύασμα»), οι ευθείες πολιτικές παρεμβάσεις δεν έλειπαν πάλι από τη διαδικασία. Κι αυτό γιατί στη συνέχεια το ζήτημα πήγαινε στην Επιτροπή Τιμών του υπουργείου Υγείας, στο οποίο γινόταν η εξέταση των ενστάσεων των εταιρειών (κι όχι μόνο). Η δε σύνθεση της επιτροπής ήταν μάλλον «ύποπτη», αφού αυτή οριζόταν απευθείας από τον υπουργό Υγείας (πολλές φορές ήταν ακόμη και στενοί σύμβουλοί του), ενώ σε αυτή εκτός των υπηρεσιακών παραγόντων συμμετείχαν εκπρόσωποι τόσο των εγχώριων όσο και των πολυεθνικών φαρμακοβιομηχανιών. Η Επιτροπή Τιμών είχε τη δυνατότητα λοιπόν να ανατρέψει πλήρως τις αποφάσεις του ΕΟΦ, αλλάζοντας πλήρως το καθεστώς των τιμών. Η δε γνωμοδότηση της εν λόγω Επιτροπής ήταν και η τελική, καθώς αυτή πήγαινε απευθείας για υπογραφή από τον υπουργό.
Παράλληλα, ενδεικτική των προθέσεων πολλών κορυφαίων παραγόντων των κυβερνήσεων 2012-2015 πάνω στο ζήτημα ήταν και συνειδητή παράβλεψη της μνημονιακής υποχρέωσης για σύσταση Επιτροπής Διαπραγμάτευσης Τιμών Φαρμάκου.
Δεν θα ενοχλούσε κανείς κανέναν αν δεν είχε ξεσπάσει σκάνδαλο σε άλλες χώρες
Το γεγονός ότι, το σκάνδαλο που ξέσπασε με τη Novartis και οι πρακτικές του λόμπι των φαρμάκων, ήταν γνωστά εδώ και χρόνια, επιβεβαιώνει στο tvxs γιατρός, ο οποίος υπογραμμίζει ότι «η ιατρική κοινότητα γνώριζε, αλλά δεν θα ενοχλούσε κανείς κανέναν, εάν δεν είχε ξεσπάσει σκάνδαλο σε άλλες χώρες με τη συγκεκριμένη εταιρεία και η Novartis δεν έπαιρνε μερίδιο αγοράς παραπάνω από όσο ανέχονται οι Αμερικανοί. Αλλιώς, θα είχαμε μαύρα μεσάνυχτα».
«Aυτό συμβαίνει και με άλλες εταιρείες, απλά» όπως εξηγεί «η Novartis είχε τόσο επιθετική πολιτική και marketing και πήρε τόσο μεγάλο μερίδιο της αγοράς, ώστε ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία αντιμετωπίζει ποινές σε άλλες χώρες, εφόσον στην Ελλάδα τα κέρδη είναι τόσο υψηλά, η επιβολή ενός προστίμου αλλού, δεν συνιστά ζημία, καθώς ισοφαρίζεται και με το παραπάνω. Το ίδιο ισχύει για τα ποσά που προορίζονται για δωροδοκία γιατρών, πολιτικών κλπ».
«Είναι παγκόσμιο το πρόβλημα και οι συνδέσεις είναι πάρα πολύ ισχυρές. Οι παράμετροι είναι τρεις: Η ιατρική βιομηχανία, οι γιατροί και το κράτος. Το κράτος ορίζει κάποιους ρυθμιστικούς παράγοντες -τιμές, περιορισμούς, προϋπολογισμούς. Σκοπός των φαρμακοβιομηχανιών είναι το κέρδος. Αυτό δεν θα σταματήσει. Συνεπώς» κατά την εκτίμηση του γιατρού «το θέμα είναι πώς αυτή η σχέση μπορεί να γίνει περισσότερο υγιής και με μεγαλύτερη διαφάνεια».
